PFAS

Inhoud

Alle Vlaamse PFAS-locaties in kaart

De Vlaamse overheid publiceert een kaart met alle PFAS-locaties waarrond voorzorgsmaatregelen gelden, de zogenaamde no regret-maatregelen.

Maatregelen per gemeente

OVAM plant verder onderzoek naar de aanwezigheid van PFAS in Mortsel

Vorig jaar ging de bal aan het rollen. Naar aanleiding van de bodemverontreiniging rondom de site van 3M in Zwijndrecht, staat onderzoek naar PFOS (perfluoroctaansulfonzuur) en PFAS (perfluoralkylstoffen, de ruimere groep van producten) hoog op de agenda. 

Eerste fase en preventieve ‘no regret’-voorzorgsmaatregelen

In de eerste plaats heeft de Vlaamse overheid samen met de lokale besturen de locaties met de hoogste risico’s geïnventariseerd en onderzocht. Hierbij werd gekeken naar brandweerkazernes, oefenplaatsen of locaties waar een zware industriële brand met PFOS-houdend schuim is bestreden. Indien nodig dienen er voor deze sites ‘no regret’ maatregelen genomen worden.

Op dit moment zijn voor de inwoners van een beperkt deel van Mortsel een aantal voorzorgsmaatregelen in voege. Een beperkt deel van Mortsel valt binnen een straal van 5 tot 10 km rond Zwijndrecht. Je vindt de huidige voorzorgsmaatregelen binnen een straal van 5 tot 10 km rond Zwijndrecht op de website van Vlaanderen.

In een zone van 100m rond de site Agfa 1 (site begrensd door Antwerpsestraat, Lieven Gevaertstraat, Septestraat en Hendrik Kuijpersstraat) gelden onderstaande voorzorgsmaatregelen omdat hier in het verleden brandweeroefeningen met PFAS houdend blusschuim zijn gebeurd. Deze maatregelen zijn tijdelijk in afwachting van verder onderzoek van bodem en grondwater in opdracht van OVAM.

Voeding

• Kinderen jonger dan 12 jaar, immuungecompromitteerde personen, zwangere vrouwen, vrouwen die borstvoeding geven of willen zwanger te worden, krijgen het advies om geen zelfgeteelde groenten of fruit te consumeren.
• De rest van de bevolking krijgt het advies om zelfgeteelde groenten of fruit met mate te consumeren en dus een goede mix aan te houden met fruit en groenten die gekocht zijn. Het fruit en de groenten moeten steeds goed gewassen worden voor consumptie.
• Eet geen zelfgeteeld kleinvee.
• Eet geen eieren van uw eigen kippen.
• Eigen eieren deponee je voorlopig in de huisvuilzak. Afval van eigen groenten (zonder kluit) en fruit mag wel bij het GFT-afval.

Grondwater

• Drink geen grondwater als drinkwater.
• Gebruik geen grondwater uit ondiepe putten om de moestuin te irrigeren of om een zwembad te vullen.

Grond en groenafval

• Gebruik geen compost samengesteld met materiaal uit de eigen tuin.
• Vermijd de verstuiving van braakliggende grond zo veel als mogelijk.
• Breng groenafval naar het recyclagepark, maar verwijder zo veel mogelijk aarde. Knip de kluit af en laat die in uw tuin. Breng het groen naar het groenafval in het containerpark.

Hygiëne

• was uw handen, zeker voor de maaltijd
• Maak uw huis binnen en buiten schoon met water.

Tweede fase: inventarisatie van andere mogelijke risicosites

Net zoals alle andere steden en gemeenten, deed lokaal bestuur Mortsel op vraag van de Vlaamse overheid een inventarisatieronde om informatie te verzamelen over locaties waar in het verleden mogelijk PFAS gebruikt werden op ons grondgebied. Dat onderzoek werd in 2021 afgerond. Lokaal bestuur Mortsel identificeerde zo 7 huidige of voormalige industriële sites. Dit betreffen locaties waar in het verleden metaalbewerking (d.m.v. onderdompeling in baden) plaatsvond. Daarnaast is er nog  1 huidige industriële site met een potentieel beperkt risico op bodemverontreiniging met PFOS/PFAS. Lokaal bestuur Mortsel maakte deze gegevens over aan OVAM, om deze sites verder te onderzoeken. Of er effectief sprake is van bodemverontreiniging is immers niet duidelijk. Het betreft louter een oplijsting van mogelijke risicosites, waar OVAM bijkomend onderzoek zal uitvoeren.

Derde fase: terreinonderzoek bij Agfa en op de vroegere Massive-grondenen, en de luchthaven van Deurne

Ovam bepaalt de onderzoeksprioriteit van alle sites die door de Vlaamse steden en gemeenten werden geïnventariseerd op basis van de kans op blootstelling en verspreiding. De bestemming en omgeving van het betrokken terrein, de eventuele aanwezigheid van waterlopen of grondwateronttrekking zijn daarbij criteria die de planning bepalen. Voor Mortsel betekent dit dat er momenteel drie sites verder onderzocht worden door Ovam.

1. Een onderzoek op de terreinen van Agfa-Gevaert is reeds gestart. Er wordt onderzocht of er mogelijke verontreiniging in het grondwater zit. Dit onderzoek beperkt zich momenteel tot de bedrijfsterreinen van Agfa zelf.
   
   
2. In de loop van 2022 zal Ovam ook met een onderzoek starten op de vroegere bedrijfssites van Massive langs de Heirbaan en Ijzerenweglei. Ovam stelde hier een studiebureau voor aan. Aangezien er momenteel meerdere eigenaars zijn van die voormalige terreinen, is een integrale gecoördineerde aanpak noodzakelijk. Het betreft zone I  tot en met zone III op dit plan.
   
   Bijlage zones pfas.pdf533,8 Kb(pdf)
   
   Het onderzoek van de voormalige terreinen van Massive is een bijkomend onderzoek, bovenop de andere bodemonderzoeken naar de historische verontreiniging van Massive die reeds lopen. Het staat er met andere woorden los van. Het siteonderzoek zal meer duidelijkheid geven over de mogelijke aanwezigheid van PFAS in het vaste deel van de aarde en in het grondwater, over de oorsprong, de mogelijkheid tot verspreiding, de ernst en het eventuele gevaar op blootstelling.
   
   
3. Op de oefenterreinen van de luchthavenbrandweer aan de Waesdonckstraat in Deurne/Mortsel werden bij een oriënterend bodemonderzoek te hoge concentraties PFAS teruggevonden in bodem en grondwater. Er moet nu een beschrijvend bodemonderzoek worden uitgevoerd om de verontreiniging verder in kaart te brengen en een eventuele sanering voor te bereiden. Het betreft momenteel een zone die volledig binnen het omheinde deel van de luchthaven valt. De enige voorzorgsmaatregel op vlak van het vermijden van PFAS-blootstelling die voorlopig genomen wordt, is dat het gras dat de landbouwers in de buurt maaien niet meer mag gebruikt worden als veevoeder. Er zijn momenteel geen blootstellingsrisico’s vastgesteld voor omwonenden in Mortsel of elders.

Vragen?

Voor vragen over dit thema kunnen burgers terecht op de website van Vlaanderen of kunnen ze contact opnemen via een e-mail aan pfas@vlaanderen.be.