Op deze pagina
Jaarlijks herdenken we het Amerikaanse bombardement op Mortsel, dat plaatsvond op 5 april 1943. Het was met 936 doden het zwaarste in België tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Sfeerbeelden
Op deze webpagina vind je foto's van de herdenking van dit jaar.
Speech burgemeester Michiel Hubeau
Ik wil graag iedereen hier welkom heten op de begraafplaats van Mortsel-Dorp. In het bijzonder ben ik verheugd door de aanwezigheid van de Duitse ambassadeur die eer wil betuigen aan de slachtoffers. Ook de afvaardiging vanuit de Amerikaanse ambassade, het Britse Royal Legion, Nijmegen, het Belgische leger, de senaat en de vele andere genodigden doen ons hier in Mortsel veel deugd. Uiteraard ook een speciale welkom aan de verschillende getuigen van het bombardement die hier vandaag aanwezig zijn.
5 april 1943, een dag die we in Mortsel nooit zullen vergeten. De dag waarop we jaarlijks het helse bombardement op Mortsel herdenken en de onwaarschijnlijk grote tol en het enorme menselijke leed. De dag waarop we stilstaan bij het litteken van Mortsel. Maar ook de dag waarop we terugdenken aan hoe mensen mekaar hielpen vlak na het bombardement in het puin en in de lange periode daarna met een volledig ontwrichte samenleving in Mortsel en omstreken. Het bombardement ligt ondertussen 82 jaar achter ons, maar dat wil niet zeggen dat de herdenking kleiner wordt. Integendeel, terwijl er lange tijd een stilzwijgen heerste, “om de pijn niet groter te maken dan nodig” zorgden de verzameling van getuigenissen voor nieuwe inzichten. Dat we hier in Mortsel deze dag net meer en beter deel willen laten uitmaken van ons collectief geheugen. Dat we zelfs proberen om van die grote ellende ook een mooi moment te maken, hoe raar het woord mooi ook moge klinken in deze context. Maar na vele jaren waarin het bombardement een moeilijke plek kende in onze geschiedenis, want het was friendly fire, denk ik dat we nu proberen om op de best mogelijke manier om te gaan met dit trauma. Een trauma verwerken, dat lukt nooit alleen, daarvoor is samenkomen en stilstaan bij de pijn net zo belangrijk. Met alle Mortselaren samen stilstaan bij wat er op die noodlottige dag gebeurde, het is en blijft een belangrijk onderdeel van deze traumaverwerking. Het lijkt dan al lang geleden, maar bij de grote herdenking 2 jaar geleden bleek nog maar eens hoeveel medeleven en betrokkenheid er aanwezig is hier in Mortsel. Ook vandaag bewijst de grote aanwezigheid van mensen van binnen en buiten Mortsel en zelfs van binnen- en buitenland het belang van onze herdenking.
En dat bewijst dat uit zoveel leed toch ook iets mooi kan ontstaan. Een moment van samenzijn, een moment van troost vinden bij elkaar, een teken naar alle slachtoffers en nabestaanden, dat we hen niet vergeten zijn en nooit zullen vergeten. 936 doden, 936. 209 kinderen die het leven lieten. Ook nog meer dan duizend gewonden, waaronder heel wat zwaargewonden. Als je de cijfers hoort dan weet je dat iedereen in Mortsel, maar ook heel vele niet-Mortselaars slachtoffer waren. Iedereen in Mortsel en velen daarbuiten waren slachtoffer, want iedereen kende wel iemand die ze nooit meer zouden kunnen spreken of die gewond was geraakt. Dankzij het ongelooflijke werk van heel wat mensen werd er de laatste jaren mooi voor gezorgd dat 5 april nooit vergeten zal worden hier in Mortsel. Een ontroerend boek Tranen over Mortsel van Pieter Serrien brengt heel wat pakkende verhalen van slachtoffers samen en de VZW 5 april 1943 zijn onmisbare onderdelen van het collectieve geheugen van onze stad. Bedankt daarvoor. Ook bijzonder dank aan de nog enkele getuigen, overlevenden van het bombardement die hier aanwezig zijn. Het is dankzij hen, hun moed, hun verhalen dat we nu al jarenlang de herdenkingen de plaats geven die ze verdienen. Wat er toen is gebeurd mag nooit worden vergeten. Het is dankzij hun getuigenissen dat wij, de jongere generatie, de kans krijgen om 5 april een blijvende plaats te geven in Mortsel. Dat is dan ook de opdracht van mijn generatie. Om de ontroerende, maar ook mooie en vooral belangrijke herinnering en herdenking aan dit bombardement levendig te houden en door te geven aan de volgende generatie. Om ons te herinneren de ellende van oorlog en het belang van vrede. Vanuit Mortsel zullen we de vredesgedachte dan ook vurig blijven verdedigen.
Het bombardement hier in Mortsel was het zwaarste bombardement ooit in België, zelfs van de Benelux. Niet moeilijk dat dit een litteken is voor Mortsel dus. We beseffen hier maar al te goed wat voor trauma oorlog teweeg brengt. Als ik vandaag naar de rest van de wereld kijk dan ben ik héél bezorgd. In heel Europa klinkt weer de roep om bewapening, om ons voor te bereiden op oorlog. We mogen niet naïef zijn, maar in het licht van wat hier in Mortsel gebeurde, van wat overal gebeurde tijdens en na de tweede wereldoorlog klinkt dat verschrikkelijk. Dagelijks zien we afgrijselijke beelden van bombardementen in Oekraïne, in Gaza, op zoveel andere plekken. De duizenden burgerdoden die bij het uitbreken van de oorlog in Oekraïne vielen en de duizenden onschuldige slachtoffers van het nietsontziende geweld in Gaza doen pijn. De beelden doen denken aan de foto’s uit Mortsel op 5 april. De ellende is in alle tijden dezelfde. Altijd en overal zijn het onschuldige mannen, vrouwen en kinderen die ongewild de tol betalen van de oorlog. Oorlogen leiden niet tot overwinningen, iedereen verliest altijd. Overal is er verdriet, wanhoop, dood en vernieling.
Tegenover die oorlogsretoriek moeten we een vredesretoriek durven plaatsen. We moeten ons niet bewapenen om oorlog te voeren maar om vrede te bevorderen. Het Vlaams Vredesinstituut formuleert dat als volgt: ‘Onze samenleving ‘wapenen’ en weerbaar maken tegen de dreiging van oorlog gaat veel breder én dieper dan alleen investeren in militaire slagkracht. Minstens even belangrijk is een doorgedreven inzet op diplomatie, internationale samenwerking en vrede. Anders dreigen de internationale spanningen alleen maar te escaleren. Het Vlaams Vredesinstituut gebruikt daarbij de term ‘weerbare vrede’. Die weerbare vrede gaat over het versterken van onze fragiele democratie, het ontwikkelen van een doortastend klimaatbeleid, een robuust beleid van handel in strategische goederen, een voorzichtige omgang met artificiële intelligentie en nog zovele andere fundamentele kwesties. Bedenkingen van het Vlaams Vredesinstituut die ons kunnen inspireren om verder te kijken dan de waan van de dag.
Vanuit het kleine, maar moedige Mortsel richt ik me dan ook tot de wereldleiders. Laat het gezond verstand zegevieren, wees u bewust van de schade en ellende die oorlog aanricht en besef de onschatbare waarde van vrede. Dat zijn wij verschuldigd aan alle slachtoffers die hier achter ons begraven liggen, dat zijn wij verschuldigd aan alle slachtoffers van welke oorlog waar ter wereld ook. Dat zijn wij verschuldigd aan onze kinderen en kleinkinderen. Vrede is en blijf de grootste verworvenheid en dat mogen we nooit vergeten!
